Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku
Zespół świątynny w Białymstoku, złożony z dwóch połączonych ze sobą budynków kościelnych: starego (z początku XVII wieku) oraz nowego (z początku XX wieku). Stary kościół (późnorenesansowy)
Kościół późnorenesansowy zbudowany w latach 1617–1625, murowany, wzniesiony z fundacji Piotra Wiesiołowskiego, ukończony przez jego syna Krzysztofa[2]. Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie fundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Pierwotnie świątynia miała charakter późnogotycki z elementami renesansu mazowiecko-litewskiego. Ściany Kościoła pokryte polichromią z 1751 wykonaną przez Antoniego Herliczkę.Ołtarz główny drewniany, pokryty białą polichromią ze złoceniami.Po obu stronach ołtarza głównego znajdują się rzeźby św. Piotra i Pawła z 1751 autorstwa Jakuba Fontany lub Jana Jakuba Plerscha. Oprócz ołtarza głównego w kościele znajduje się ołtarz Jezusa Ukrzyżowanego.
Nowy kościół (neogotycki)
Obok Starego Kościoła Farnego znajduje się o wiele większy kościół neogotycki, wzniesiony w latach 1900-1905 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w stylu neogotyku nadwiślańskiego, długi na 90 m i wysoki na 72,5 m (wieże).
Pod koniec XIX w. dotychczasowa parafia liczyła ok. 12 000 osób i dotychczasowy kościół mogący pomieścić ok. 1000 osób był za mały. W I poł. XIX w. dziekan białostocki ks. Wilhelm Szwarc rozpoczął starania o zbudowanie nowego kościoła. Uzyskał poparcie parafian.
Kościół jest budowlą trzynawową z jednonawowym transeptem, rozplanowaną na motywie krzyża łacińskiego. Korpus główny dzieli się na cztery przęsła poprzeczne. Dodatkowe przęsło jest w części prezbiterialnej. Prezbiterium o szerokości nawy głównej jest zamknięte pięciobocznie. Po obu stronach prezbiterium znajdują się zbudowane na planie kwadratu kaplica i zakrystia, które zostały przedłużone poprzecznie w stosunku do osi głównej kościoła i zamknięte trójbocznymi apsydami. Na osi naw bocznych znajdują się wieże a w ich przyziemiu – przedsionek wejściowy. Przedsionki wejściowe znajdują się również na styku naw bocznych i transeptu.
