Kościół Św. Piotra i Pawła w Wilnie

Kościół św. Piotra i Pawła (lit. Šv. Petro ir Pauliaus bažnyčia) jest najcenniejszą perłą w koronie barokowych zabytków Wilna. Pierwszy kościół został wzniesiony na miejscu pogańskiej świątyni bogini miłości Mildy dzięki wsparciu ówczesnego działacza wojskowego i krzewiciela chrześcijaństwa w pogańskiej Litwie Piotra Gosztowta (lit. Petras Goštautas).Stare podanie głosi, że pewnego razu hetman Pac, wyszedłszy ze swego pałacu, wstąpił do prawie zrujnowanego kościółka. Wśród kupy gruzów ujrzał krucyfiks z figurą Chrystusa, którego ręce i nogi były połamane, a twarz miała smutny wyraz. Widok ten zrobił na hetmanie ogromne wrażenie. Podniósł z ziemi krucyfiks i zabrał go do swego pałacu. Cztery razy widział sen, w którym widziany w kościółku Jezus obiecywał, że za okazaną Mu litość Bóg pomoże stłumić bunt wojska litewskiego. Pod wpływem tych snów Pac rozpoczął budowę kościoła.Kościół na Antokolu, oddalony od ówczesnego miasta, otoczono ze względów bezpieczeństwa murem. Miał zaćmić wszystkie dotychczasowe fundacje wielmożów litewskich i zachwycić wiernych. Drewnianą makietę przyszłego kościoła przywiózł z Krakowa do Wilna architekt Jan Zaor. Kamień węgielny założono 29 czerwca 1668 roku.Uwagę przykuwa ambona w kształcie łodzi Piotrowej (wykonana na początku XIX w.) oraz wiszący pod kopułą oryginalny kryształowy żyrandol w kształcie łodzi żaglowej (wykonany w 1905 roku z brązu przez mistrzów łotewskiej Lipawy). Dziwi natomiast skromny ołtarz główny, a w zasadzie jego brak – jego miejsce zastępuje obraz Franciszka Smuglewicza “Pożegnanie św. Piotra z Pawłem” i ustawione przed nim cztery figury proroków (autorstwa profesora uniwersytetu wileńskiego Kazimierza Jelskiego).Ołtarz wykonany dla tego kościoła trafił do innej świątyni w Boćkach na Podlasiu. W prezbiterium kościoła umieszczono popiersie Michała Kazimierza Paca z wieńcem laurowym na głowie.Kościół św. Piotra i Pawła w Wilnie jest trójnawową bazyliką z transeptem. Nawy boczne zajmuje ciąg kaplic. Po lewej stronie – kaplice królowych, św. Augustyna i Matki Bożej Łaskawej, a po prawej – kaplica Rycerzy, św. Urszuli i Pana Jezusa. Niezwykłą pamiątką jest wielki bęben litewski (litaur) przywieziony przez hetmana Paca z wyprawy.